Depresja – co warto wiedzieć...
Powszechnie przełom XX i XXI wieku określa się czasem depresji i ocenia się, iż w świecie jej objawy wykazuje 100 milionów osób.
zdjęcie: CANSTOCKPHOTO.PL
2016-03-03
Czym jest depresja? To jedynie zły nastrój, chwilowy smutek i przygnębienie czy poważniejsza choroba? Co powinno być jasnym sygnałem do konsultacji z psychiatrą?
Jednak choroba
Często słyszę pytanie o to czy depresja jest chorobą, czy może jest to zwykłe lenistwo i wystarczy przygnębionej osobie powiedzieć: „weź się w garść”? Do takiego stanu rzeczy przyczyniają się mity i powszechnie przyjęte opinie na temat depresji. Otóż depresja należy do najczęściej występujących poważnych schorzeń w świecie. Cierpią na nią osoby prowadzące różny tryb życia, niezależnie od wieku. Choć choroba ta może powodować znaczne upośledzenie w funkcjonowaniu społecznym (rodzinnym i zawodowym), obecne możliwości jej diagnozowania i leczenia są znacznie większe niż na przykład przed 20-tu laty. Depresja jest w praktyce psychiatrycznej zaburzeniem równie często spotykanym jak choroba nadciśnieniowa u pacjentów zgłaszających się do lekarza rodzinnego. Powszechnie przełom XX i XXI wieku określa się czasem depresji i ocenia się, iż w świecie jej objawy wykazuje 100 milionów osób, w Polsce zaś cierpi na nią 5-15% populacji, a w wieku podeszłym sięga 15-20%. Szereg przesłanek wskazuje, że zachorowalność na depresję wciąż wzrasta.
Objawy
Częste występowanie depresji powoduje, iż pacjenci z tym zaburzeniem zgłaszają się do lekarzy rodzinnych, ale jak wykazują badania, jedynie 50% uzyskuje fachową pomoc po ustaleniu prawidłowego rozpoznania. Aby prawidłowo rozpoznać depresję (w ICD 10 – Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – zaburzenia nastroju mieszczą się w kategorii diagnostycznej F 30-39) należy pamiętać, że jest ona zespołem objawów i że to nie tylko obniżony nastrój (poczucie smutku, przygnębienia lub załamania), który trwa co najmniej przez 2 tygodnie.
Depresji może towarzyszyć niezdolność do odczuwania przyjemności (anhedonia), wycofanie się z kontaktów społecznych, utrata zainteresowań, męczliwość, osłabienie, zmiany apetytu (spadek wagi lub przeciwnie jej wzrost), zaparcia, suchość w ustach. Zaburzenia snu zgłasza 75% chorych pod postacią bezsenności, wczesnoporannego budzenia się lub przerywanego snu po północy oraz zmiany nasilenia objawów w ciągu doby z lepszym samopoczuciem w godzinach wieczornych. Inne zgłaszane przez chorych objawy są następujące: bóle głowy, niepokój wewnętrzny zwłaszcza w okolicy przedsercowej, obniżenie libido i lęk, spadek zainteresowań, skupienia uwagi, pogorszenie pamięci. U pacjentów mogą pojawić się depresyjne treści myślenia: brak wartości siebie, poczucie winy, widmo nieuleczalnej choroby oraz myśli samobójcze (u około 60% chorych).
Do szczególnych czynników ryzyka depresji należą:
•Płeć: kobiety dwukrotnie częściej chorują, 20-25% kobiet w ciągu życia przechodzi zaburzenia depresyjne, szczególna podatność istnieje w okresach cyklu rozrodczego (zaburzenia przedmiesiączkowe, depresja okresu ciąży i poporodowa, zaburzenia nastroju związane z menopauzą).
•Wiek: szczyt zachorowań przypada między 20 a 40 rokiem życia i po 65 roku życia.
•Występowanie rodzinne depresji daje 3 razy częstsze zachorowanie.
•Stan cywilny: osoby rozwiedzione i w separacji, u mężczyzn większa częstość wśród nieżonatych, u kobiet większa możliwość choroby wśród mężatek.
•Ciąża – ostatni trymestr, 6 miesięcy po porodzie.
•Możliwy związek z negatywnymi zdarzeniami losowymi i wczesną utratą rodziców.
•Nadużywanie środków psychoaktywnych, alkoholu i/lub benzodwuazepin (relanium, lorafen, rudotel itp.).
Podstępna plaga
Cechami towarzyszącymi, które mogą maskować depresję, najczęściej są objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego (ucisk za mostkiem lub uczucie ciężaru w klatce piersiowej, kołatanie serca), pokarmowego (biegunka, zaparcia, brak apetytu, nudności, suchość w jamie ustnej), moczowo-płciowego (częste oddawanie moczu) i bóle kręgosłupa krzyżowego. Depresja może mieć różne objawy w zależności od wieku, w którym występuje, czyli w okresie dojrzewania, przekwitania i w wieku podeszłym.
65% pacjentów z rozpoznaniem depresji cierpi również z powodu lęku, a współchorobowość zaburzeń depresyjnych i lękowych jest jeszcze wyższa, co zwiększa cierpienie, straty ekonomiczne i złe funkcjonowanie życiowe. Inwalidztwo spowodowane depresją jest równoznaczne z inwalidztwem w wyniku przewlekłych chorób somatycznych takich jak choroba wieńcowa, cukrzyca czy zapalenie stawów, bo powoduje pogorszenie kondycji zdrowotnej, częste korzystanie z opieki zdrowotnej, absencję w pracy, obniżenie produktywności, wypadkowość przy pracy i obniżenie jej jakości. Warto pamiętać, iż depresja jest chorobą uleczalną, która jednak może mieć charakter nawracający.
Wśród pacjentów korzystających z pomocy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej 20-50% to osoby z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego. Lekarze rozpoznają zaburzenia psychiczne u zaledwie 2,5-5% zgłaszających się po poradę. Najczęstszymi zaburzeniami, z którymi stykają się lekarze podstawowej opieki zdrowotnej są depresje i zaburzenia lękowe. Można stwierdzić, że co piąty (u lekarza ogólnego), a co trzeci (w gabinecie neurologa) pacjent zgłaszający się po poradę cierpi z powodu depresji. Jedynie u 25% takich osób depresja jest rozpoznawana, a jeszcze mniejsza ilość pacjentów uzyskuje efektywną pomoc.
Pacjenci z objawami depresji najczęściej trafiają do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub neurologa, a dzięki akcjom społecznym chorzy depresyjni coraz liczniej trafiają także do psychiatrów czy psychologów. Ważna jest wczesna identyfikacja zaburzeń depresyjnych. Pacjenci, których depresja ma nasilenie łagodne mogą być leczeni drogą psychoterapii przez psychologów.
Obraz kliniczny zaburzeń depresyjnych spotykanych w podstawowej opiece zdrowotnej często różni się od stanów depresyjnych, z którymi styka się psychiatra. Są to często zaburzenia o słabszym nasileniu, atypowe, maskowane objawami somatyzacyjnymi, zaburzenia dystymiczne (o przewlekłym ponad 2 letnim okresie trwania), bardzo często poprzedzone czynnikami stresowymi. Trudności może sprawiać odróżnienie depresji od stanów przygnębienia (krótki czas trwania, brak poczucia choroby, brak dezorganizacji aktywności) czy rozpoczynającego się otępienia.
Depresja współwystępuje z chorobami somatycznymi oraz neurologicznymi (dotyczy 10-50% pacjentów). Obecność nie leczonej depresji może utrudniać proces leczenia choroby somatycznej (choroby niedokrwiennej serca, okresu po zawale, po udarze mózgu), opóźniać efekty rehabilitacji i pogarszać ogólne rokowanie.
U osób depresyjnych wzrasta ryzyko wystąpienia chorób somatycznych takich jak choroby układu krążenia, układu pokarmowego, oddechowego, zespołu metabolicznego. Można powiedzieć, że działanie jest obusieczne – w odniesieniu do depresji i do choroby somatycznej. Przedwczesną umieralność osób z zaburzeniami depresyjnymi powoduje współchorobowość ze schorzeniami somatycznymi i możliwość samobójstwa. Wskaźnik samobójstw w grupie depresyjnej, jak twierdzą suicydolodzy (specjaliści zajmujący się naukowym badaniem samobójstw), ma znaczny wpływ na wskaźnik samobójstw w całej populacji.
Da się pomóc
Świetną inicjatywą jest od 2001 roku ogólnopolska kampania informacyjna „Depresja jest chorobą. Lecz depresję”. Wykłady przeznaczone są dla lekarzy różnych specjalności, a zwłaszcza lekarzy rodzinnych, kardiologów, neurologów, pediatrów. Portal Internetowy Psychiatria Online (www.psychiatria.pl prowadzony przez dr n. med. Macieja Matuszczyka jest dostępny dla pacjentów, studentów i lekarzy i zawiera ważne informacje o możliwościach diagnozowania i leczenia). Dzięki mediom depresja jawi się mniej tragiczną chorobą, bo pacjenci zaczynają wierzyć, że można ją pokonać.
Wszystkie Poradnie Zdrowia Psychicznego służą fachową pomocą diagnostyczną i terapeutyczną, istnieją też specjalistyczne oddziały leczenia zaburzeń afektywnych. W utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej może pomóc przestrzeganie diety bogatej w owoce, jarzyny i różnego rodzaju ziarna (np. pestki dyni, słonecznika, orzechy włoskie). Warto ograniczyć spożywanie żółtego sera i żywności o długim okresie przydatności do spożycia (konserwanty) oraz picie soków kartonowych. Wskazana jest także aktywność fizyczna i intelektualna.
Autorka jest wykładowcą Śląskiej Wyższej Szkoły Medycznej w Katowicach i przewodniczącą Zarządu Oddziału Śląskiego Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Zobacz całą zawartość numeru ►
