Przeznaczenie czy wolność?
Nie jesteśmy przez Boga ani tresowani, ani programowani, ani manipulowani. Sami kształtujemy nasze życie i bierzemy za nie odpowiedzialność. Łaska Boża uzdalnia nas do czynienia dobra. Możemy ją przyjąć albo odrzucić.
2023-04-04
Komentarz do fragmentu Ewangelii J 13, 21-33.36-38
Wielki Wtorek
Czy człowiek jest do czegoś z góry przeznaczony przez Boga czy też jest wolny i sam kształtuje swoje życie? To pytanie nieraz ludzi frapowało. Także i dziś powraca do ludzi ta kontrowersja, szczególnie, gdy w życiu dzieje się coś niepokojącego, na przykład, gdy pojawia się ciężka choroba. Człowiek pyta: czy Bóg nie bawi się mną? Czy nie jestem czasem kukiełką pociąganą przez sznurki w rękach Boga?
Dzisiejsza Ewangelia zdaje się te niepokoje pogłębiać. W czasie Ostatniej Wieczerzy Jezus mówi do Apostołów: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Jeden z was Mnie zdradzi”. Może to zdanie nie wybrzmiewa w całej ostrości, gdyż słyszymy je i czytamy z perspektywy czasu. Wiemy, że Judasz faktycznie zdradził, wydał Mistrza, wziął pieniądze, potem je wyrzucił, a w końcu się powiesił. Patrzymy na historię Judasza i wszystko układa się w jakąś dramatyczną całość. Jednak, gdy uświadomimy sobie, że Jezus zapowiedź zdrady wypowiedział kilka godzin wcześniej, że wprawił tymi słowami apostołów obecnych na Ostatniej Wieczerzy w konsternację, że Jezus dokładnie wiedział, co dalej będzie się dziać (powiedział do Judasza: „co masz czynić, czyń prędzej!”), to wówczas faktycznie zadajemy sobie pytanie: co działo się z Judaszem? Czy był przeznaczony do tej zdrady? Czy był wolny, jeśli Jezus zapowiada wcześniej cały ten dramat? Nie uspokaja nas w tym względzie następny dialog Jezusa z Piotrem, któremu Nauczyciel zapowiada z bardzo dużą dokładnością zaparcie się: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci: kogut nie zapieje, aż ty trzy razy się Mnie wyprzesz”.
No więc jak to jest? Czy Bóg wie, co my zrobimy za godzinę czy za parę godzin? A jeśli to wie, jak w przypadku Judasza i Piotra, to gdzie jest nasza wolność, gdzie jest nasza decyzyjność? Jest w tym wszystkim pewna tajemnica działania Opatrzności Bożej i prostej, stuprocentowej odpowiedzi nie sposób tu udzielić. Jednak przynajmniej częściowo da się rozświetlić tę wątpliwość.
Jezus Chrystus jako odwieczny Syn Boży jest wszechwiedzący i wszechmogący. W tym wyraża się wielkość i transcendencja Syna Bożego. On zna każdego człowieka po imieniu, On wie, co robimy teraz, On wie i pamięta, co robiliśmy przez całe nasze dotychczasowe życie. Ma także uprzedzającą wiedzę na nasz temat: wie, co będziemy robić za godzinę, na drugi dzień, za miesiąc i przez całe dalsze życia. On wie, jak długo będziemy żyli. Zresztą dla wiecznego Boga nie ma kategorii czasu: jest jedno odwieczne teraz. Ta uprzedzająca wiedza Boga nie ma wpływu ani na naszą wolność, ani na nasze aktualne decyzje. Podejmujemy je w wolności, którą otrzymaliśmy od Boga, przez którego jesteśmy stworzeni na Jego podobieństwo i obraz. Jesteśmy obdarzeni wolnością, posiadamy wolną wolę, a wszystko po to, by Boga kochać. Tylko tam jest miłość, gdzie jest wolność. Nie jesteśmy przez Boga ani tresowani, ani programowani, ani manipulowani. Sami kształtujemy nasze życie i bierzemy za nie odpowiedzialność. Łaska Boża uzdalnia nas do czynienia dobra. Możemy ją przyjąć albo odrzucić. Szatańska pokusa skłania nas do złego. Możemy ją w naszej wolności odrzucić, jak Jezus na pustyni albo jej ulec, jak pierwsi rodzice w raju. Bóg już wie, jakie decyzje podejmiemy, ale – powiedzmy jeszcze raz – ta wiedza Boża nie ogranicza nas.
Takie było też doświadczenie dwóch apostołów, których grzechy zapowiada dziś w Ewangelii Jezus. Obydwaj przez Jezusa zostali powołani, obydwaj byli świadkami cudów Jezusa oraz słuchaczami Jego nauk. Obydwaj zostali obdarzeni miłością swojego Mistrza. Piotr został nazwany „opoką” i został powołany do szczególnej misji w Kościele. Judasz najprawdopodobniej siedział przy samym Jezusie w czasie Ostatniej Wieczerzy. Z jednej strony Jezusa siedział bowiem umiłowany uczeń, który wręcz spoczywał przy sercu Jezusa, o czym opowiada dzisiejsza Ewangelia: „Jeden z uczniów Jego – ten, którego Jezus miłował – spoczywał na Jego piersi”. Tradycja widziała w nim św. Jana. Z drugiej strony, równie blisko, Jezusa, siedział Judasz. Jezus bowiem miał możliwość podania mu kawałka potrawy: „Umoczywszy więc kawałek chleba, wziął i podał Judaszowi, synowi Szymona Iskarioty”. Ta bliskość wskazywała na serdeczność ze strony Jezusa, którą otaczał Judasza.
Obydwie zapowiedzi Jezusa spełniły się. Judasz zdradził, Piotr zaparł się. Obydwaj źle wybrali, źle użyli daru wolności otrzymanej od Boga. Jednego omamiły pieniądze i być może rozczarowanie Jezusem, drugiego zaślepił lęk. Po dokonaniu niegodziwych czynów dalej zachowali wolność. Judasz uwikłał się w zło do końca: popełnił samobójstwo. Szymon Piotr, uświadomiwszy sobie zło czynu, przeżył głęboki żal, skruszył swoje serce, zapłakał nad własnym postępowaniem. Ostatecznie wrócił i już po zmartwychwstaniu Jezusa wyznał trzy razy w wielkiej w pokorze miłość wobec swego Pana.
Możemy sobie postawić pytanie: jak my wykorzystujemy naszą wolność? Jesteśmy przez Jezusa wybrani poprzez sakrament chrztu świętego, jesteśmy blisko Niego poprzez naszą wiarę i praktyki religijne. Jednak czy mimo tej bliskości nie zaczynamy ulegać różnym pokusom? Czy nie rodzą się w nas grzechy, które zawsze są jakąś niewiernością, zaparciem Boga, a nawet zdradą? A może odeszliśmy od Boga przez nasze grzechy? Czy brniemy w nie dalej? Czy potrafimy je uznać, żałować za nie, wrócić do Boga? Tego typu pytania możemy sobie stawiać w kontekście naszego przygotowania do spowiedzi świętej wielkanocnej.
A choroba, niepełnosprawność, niedołężność – czy to fatum, a może jakieś przeznaczenie? Nie ma prostej odpowiedzi o przyczynę cierpienia. Mówimy, że Bóg je dopuszcza. Jednak w tych naszych trudnych doświadczeniach, nawet, gdy jesteśmy fizycznie ograniczeni, zachowujemy naszą wewnętrzną wolność, by ciągle na nowo wybierać Boga i dobro, a odrzucać pokusę i zło.
