O dobroci Boga wobec świata i Izraela

Psalm 147 jest hymnem. Łączy on w jedną wspólnotę rzeczywistość ziemską i kosmiczną (Jerozolima, Izrael – gwiazdy; pokorni i nikczemni na ziemi – chmury na niebie; słowo Boga kształtujące zjawiska atmosferyczne – słowo Boga kształtujące życie Izraela). Scalenie różnych elementów wszechświata w jeden organizm ma na celu wyeksponowanie i chwalenie Jego Stwórcy i troskliwego Opiekuna. Od Boga wszyscy i wszystko jest zależne. On jest też gwarantem harmonii i właściwego funkcjonowania tegoż organizmu.

Struktura psalmu:

I. Twórcze panowanie Boga (wersy 1-6)
I.1. Wezwanie do uwielbienia (wers 1)
I.2. Budowanie, gromadzenie i uzdrawianie na ziemi (wersy 2-3)
I.3. Porządkowanie w niebie (wersy 4-5)
I.4. Wprowadzenie sprawiedliwości na ziemi (wers 6)
II. Zatroskanie Boga (wersy 7-11)
II.1. Wezwanie do dziękczynienia (wers 7)
II.2. Troska o ziemię i zwierzęta (wersy 8-9)
II.3. Troska o Jego czcicieli (wersy 10-11)
III. Obdarowanie prawem Izraela (wersy 12-20)
III.1. Wezwanie skierowane do Jerozolimy / Syjonu (wers 12)
III.2. Troska o Jerozolimę (wersy 13-14)
III.3. Potęga słowa Boga (wersy 15-18)
III.4. Objawienie dla Jakuba / Izraela (wersy 19-20).

Całość otwiera i zamyka wezwanie do chwalenia Jahwe, czyli „Alleluja” (por. F.-L. Hossfeld, E. Zenger, Psalmen 101-150. Übersetzt und ausgelegt, Freiburg-Basel-Wien 2008, s. 829-830).

Temat odbudowy Jerozolimy i gromadzenia Izraelu sugeruje powygnaniowy czas powstania tego psalmu. Swoją tematyką nawiązuje do Ps 33 i 104. Dostrzegalne są w nim również zagadnienia poruszane w Księdze Powtórzonego Prawa 4; Księdze Hioba 37-39 i Księdze Izajasza 40-66. Septuaginta i Wulgata tworzą z części trzeciej (wersy 12-20) odrębny psalm.

Wers 1, który określiliśmy jako „wezwanie do uwielbienia” nie tyle jest ścisłym poleceniem do tego rodzaju działania, co zdecydowanym docenieniem uwielbienia Boga. Jeśli jest ono dobre i przyjemne dla Boga, to równocześnie jest ono korzystne dla człowieka. Jeśli jest coś dobre i przyjemne dla Boga, to tym bardziej jest to sprzyjające i mobilizujące dla człowieka.

Trzy obrazy tworzą treść wersów 2-3. Wszystkie charakteryzują działanie Boga. Jest On budowniczym, który odbudowuje Jerozolimę (wers 2a; Ps 51, 20; 87; 102, 17); jest dobrym pasterzem, który ponownie gromadzi rozproszonego Izraela (wers 2b; Księga Izajasza 11, 12; 62, 6) i jest lekarzem, który uzdrawia i opatruje chorych i obolałych (wers 3; Księga Ezechiela 34; Księga Ozeasza 6, 1; 11, 3). W ten sposób psalmista zobrazował sytuację, która miała nastąpić po roku 586 przed Chrystusem, czyli po zburzeniu świątyni jerozolimskiej oraz deportacji mieszkańców Jerozolimy i Judei. Proces odbudowy, gromadzenia i uzdrawiania rozpoczął się po roku 538 przed Chrystusem, czyli po powrocie z tzw. wygnania babilońskiego.

Potrójny ten obraz to także świadectwo Boga, który wciąż na nowo składa, odbudowuje i uzdrawia rozsypującego się człowieka. Bóg w swoim miłosierdziu wciąż nie traci cierpliwości wobec nierzadko zniechęconego, a nawet zniewolonego (współczesnego) człowieka.

W dwóch następnych obrazach (wersy 4-6) psalmista wyraźnie podkreślił, że Bóg dysponuje odpowiednimi środkami umożliwiającymi realizację tego wszystkiego, co zostało opisane w wersach 2-3. Pierwszy z tych obrazów ukazuje Boga jako stwórcę gwiazd. Każdą z nich zna po imieniu. Panuje nad nimi z mocą i mądrością. W starożytności znać gwiazdy oznaczało znać losy i dzieje świata oraz poszczególnych ludzi (wersy 4-5; Ps 145, 3; Księga Izajasza 40, 26-28). Obraz drugi przedstawia Go jako sprawiedliwego władcę, przywracającego porządek w relacjach międzyludzkich (wers 6; Ps 145, 14; 146, 8; Księga Izajasza 40, 29).

Werset 7, otwierający drugą część psalmu (wersy 7-11), wzywa do pieśni dziękczynnej. Z pieśni uwielbienia (wers 1) psalmista przechodzi w pieśń dziękczynną. To naturalny proces duchowy, gdyż chwaleniu Boga zawsze towarzyszy wdzięczność. Uzewnętrznia ją gra na cytrze (zob. np. Ps 33, 2; 71, 22; 92, 4).

Druga część psalmu uwydatnia troskliwość Boga. Wersy 8-9 wyliczają konkretne jej przykłady, które możemy zestawić w pary: chmury dla niebios, deszcz dla ziemi, trawa dla gór, pokarm dla bydła i obraz odrębny: zaspokojenie głodu piskląt kruka. Nawiązują one do Ps 104, 3. 13-14. O ile cztery pierwsze pary są z sobą zharmonizowane, to piąta, czyli obraz kruka, nieco się wyróżnia. Kruk w całym Psałterzu pojawia się tylko raz (w powyższym psalmie). Ten sam motyw występuje w Księdze Hioba 38, 41 (zob. także Ewangelia wg św. Łukasza 12, 24). Był on traktowany jako ptak rytualnie nieczysty (zob. Księga Kapłańska 11, 13-15; Księga Powtórzonego Prawa 14, 11-14). Ze względu na swoją barwę i charakterystycznie krakanie był uważany za zły znak, zapowiadający chorobę, wojnę lub śmierć. Może te przymioty wpłynęły, że psalmista dostrzegł go w całkiem innym świetle. Dla Boga jest on ważny i także o niego troszczy się z wielką pieczołowitością. Krakanie młodych kruków jest prośbą na którą Bóg szczodrze odpowiada (zob. także pozytywny obraz kruka – Pierwsza Księga Królewska 17, 1-7; Pieśń nad pieśniami 5, 10-11).

Zatroskanie Boga obejmuje także człowieka (wersu 10-11). Inne jest jednak spojrzenie i wartościowanie Boga, a inne człowieka. Nie ma On upodobania w sile, która imponuje człowiekowi (wers 10), ale w ufności, którą człowiek w Nim pokłada (wers 11). Obydwa wersy nawiązują do Ps 33, 16-19. W obydwu tych tekstach owa bojaźń Boża (część wobec Boga), to nic innego jak nadzieja pokłada w Bogu i świadomość, że od Niego wszystko i wszyscy są zależni.

Trzecia część psalmu (wersy 12-20) rozpoczyna się podobnie jak dwie pozostałe, czyli wezwaniem do wielbienia i chwalenia Jahwe (wers 12) z tą jednak różnicą, że w tym wersie jest wyraźnie określony adresat tego wezwania. Jest nim Jerozolima jako przestrzeń urbanistyczna wraz zamieszkującą ją ludnością oraz znajdujący się w niej Syjon, czyli wzgórze na którym (ponownie) wzniesiono świątynię ku czci Jahwe. To na tym wzgórzu, na dziedzińcach świątyni lud miał wychwalać swojego Boga.

Wers 13, który odpowiada wersowi 2, wskazuje na Jahwe, który jest nie tylko budowniczym, ale i stałym opiekunem Jeruzalem (obraz wzmocnionych rygli bram miejskich to symbol bezpieczeństwa; zob. także Ps 122, 2). W dalszej części tego wersu (13b) Jeruzalem jest jak matka z licznymi dziećmi. Każde z nich jest obdarzone błogosławieństwem. Przejawia się ono w dobrobycie jakim jest pokój oraz wyborne pożywienie (wers 14). Ten opis może nawiązywać do etymologicznego (lub popularnego) znaczenia nazwy miasta – „miasto pokoju”.

Tematem przewodnim wersów 15-18 jest skuteczność słowa Jahwe. By jak najlepiej zrozumieć znaczenie „słowa Boga” w Starym Testamencie, skorzystajmy z wyjaśnienia ks. Juliana Warzechy SAC:

Trzeba wyjść od stwierdzenia, iż słowo na terenach starożytnego Bliskiego Wschodu rozumiane było znacznie bardziej dynamicznie niż w naszym kręgu kulturowym. Nie ograniczano go tylko do wypowiedzi, lecz uważano, iż także powoduje to, co oznacza. W takim rozumieniu było o wiele bardziej skuteczne, niż jesteśmy do tego przyzwyczajeni. To wszystko nabiera jeszcze szczególnej mocy, gdy w grę wchodzi słowo Boże. Godzi się także przypomnieć, iż dlatego właśnie dābār to nie tylko wypowiedź, ale i wydarzenie (J. Warzecha, Personifikacja słowa i mądrości jako przygotowanie Wcielenia, „Collectanea Theologica” 70 (2000), nr 4, s. 22).

Gdy mowa jest o słowie w wersie 15a określa je hebrajski termin ’imrāh („słowo”, „powiedzenie”), a nie przywołany już dābār („słowo”). To synonim, a termin dābār pojawia się w dalszej części tego wersu (15b), gdzie jest mowa, że słowo Boga „szybko biegnie” oraz w wersie 18a. Tam słowo to jest posłane przez Boga.

Przez swoje słowo Bóg działa w świecie. Psalmista przytacza kilka skutków siły i dynamiki tego słowa, które działa natychmiast (stąd metafora jego biegu w wersie 15b). Słowo to powoduje, że pada śnieg, pojawia się szron (wers 16), spada grad, ściska mróz (wers 17), roztapia lód, wiej wiatr, sprawia, że płyną wody (wers 18). Poetycki ten obraz znajduje swoją analogię w Księdze Izajasza 55, 10-11.

Słowo Boga zostało także posłane do Jakuba (synonim Izraela), gdzie otrzymało jeszcze inną formę, stając się rozporządzeniami i prawem, które prowadzi Izraela drogą życia. (wers 19; Księga powtórzonego Prawa 4, 1-8; Ps 33, 4-6). Dlaczego słowo to w formie Bożych rad i przykazań zostało skierowane do Izraela (objawione Izraelowi) /wers 20/? Nie wiemy. To tajemnica i równocześnie niczym niezasłużony dar wybrania. Dar ten zobowiązuje i wciąż jest aktualny. Bóg kiedyś pozwolił, aby każdy naród chodził własnymi drogami (zob. Dzieje Apostolskie 14, 16). Dzisiaj ukierunkowuje te drogi ku sobie, ku życiu z Nim. Pierwszy, kto drogą tą wyruszył jest Izrael.

Psalm 147 może być kontynuacją pełnej nadziei myśli Ps 146, dodatkowo poszerzoną o zagadnienie Jerozolimy / Syjonu. Może też być podsumowaniem w Psałterzu całej teologii Syjonu, jako miejsca szczególnie bliskiego Bogu, przez które pragnie On objawić człowiekowi Prawo, czyli wskazówki jak żyć by nie zburzyć ofiarowanego człowiekowi porządku i harmonii.

Przede wszystkim przypomina jednak, że dzieło stwarzania wciąż trwa, bo Bóg jest nieustannie twórczy i równocześnie porządkujący oraz uzdrawiający. Człowiek, który w tym dziele potrafi niszczyć i ranić siebie, czyniąc siebie istotą o rozdartym sercu, wciąż może liczyć na Boże lekarstwo, które dzisiaj nazywa się miłosierdzie. Bóg z troskliwością dba o tworzony przez siebie świat. Zapewnia mu to wszystko co potrzebuje, aby przetrwał fizycznie (cała gama barwnie opisanych w psalmie życiodajnych zjawisk atmosferycznych oraz procesów podtrzymywania przy życiu istot żywych) i duchowo (rady i prawo jakie otrzymał Izrael). Z darów tych trzeba umiejętnie korzystać i dziękować za nie, ku czemu naturalnie prowadzi wielbienie Boga.

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2025nr09, Z cyklu:, Biblijne co nieco