O wychwalaniu i błogosławieniu Boga

Psalm 135 to hymn, który pierwotnie był śpiewany lub recytowany w świątyni jerozolimskiej podczas wielkich świąt (najczęściej wskazuje się na Paschę lub Święto Namiotów). Na jego kultyczny charakter wskazują wersy 1-2 oraz 19-20, w których zawarto polecenia skierowane do osób posługujących w świątyni oraz wszystkich w niej zgromadzonych.

Jest to utwór, który zawiera liczne cytaty lub odniesienia do innych psalmów albo tekstów biblijnych, co sytuuje go pośród psalmów powstałych zasadniczo po powrocie z wygnania babilońskiego (wers 1 – Ps 113, 1; wers 2 – Ps 134, 1; wers 3a – Ps 136, 1; wers 3b – Ps 54, 8; wers 4 – Księga Wyjścia 19, 5; Księga Powtórzonego Prawa 7, 6; wers 6a – Ps 115, 3; wers 7 – Księga Jeremiasza 10, 13; 51, 16; wersy 10-12 – Ps 136, 17-22; wers 13 – Księga Wyjścia 3, 15; wers 14 – Księga Powtórzonego Prawa 32, 36; wersy 15-20 – Ps 115, 4-11).

Nie jest jednak tylko ich kopią, ale piękną i pełną dynamiki pieśnią o przejrzystej strukturze: I. Wezwanie do wychwalania Jahwe wraz z uzasadnieniem (wersy 1-4); II. Dzieła Boga w przyrodzie (wersy 5-7); III. Dzieła Boga w historii Izraela (wersy 8-14); IV. Niemoc bożków (wersy 15-18); V. Wezwanie do wspólnego wychwalania Jahwe (wersy 19-21).

Psalm rozpoczyna wezwanie Alleluja (haləlû jāh), które w przekładach zazwyczaj pozostawiane jest w formie oryginalnej. Dosłownie oznacza ono „wychwalajcie Jahwe”. Wezwanie to umiejscawia psalm pośród grupy Hallel, czyli psalmów wykonywanych podczas wielkich uroczystości religijnych.

Do wychwalania imienia Jahwe wezwani są „słudzy Jahwe” (wers 1), czyli wpierw kapłani i lewici troszczący się o kult w świątyni jerozolimskiej. To oni stoją w domu Jahwe oraz przebywają na dziedzińcach świątyni (wers 2). W znaczeniu szerszym sługami mogą być wszyscy Izraelici przybywający do świątyni, tym bardziej, że otrzymali oni taki tytuł w wersie 14. Bóg jest Bogiem całego ludu, stąd określenie „nasz Bóg” (wers 2), a lud jest Boga, stąd sformułowanie „jego lud” (wersy 12 i 14). Więź tą ukształtowało przymierze, które Bóg zawarł z narodem wybranym.

Wychwalaniu Jahwe ma towarzyszyć śpiew, którego powodem jest podwójna łaska: poznania imienia Boga (wers 3; w Biblii znać czyjeś imię, to wejść z nim w relacje – zob. np. Księga Rodzaju 32, 30; Księga Wyjścia 3, 13-14) oraz wyboru patriarchy Jakuba i całego ludu. Wraz ze swoim patriarchą lud stał się własnością Jahwe, otrzymując imię Izrael (wers 4; Księga Rodzaju 32, 29).

Z pewną dumą (wers 5: „ja wiem”) psalmista opowiada o wielkości Jahwe. Żyjąc w świecie, gdzie czczono wiele bóstw wyznaje, że Jahwe jest ponad nimi, co nie oznacza, że uznawał istnienie jakichkolwiek bóstw (zob. Ps 72, 18; 86, 10). Cały wszechświat (niebo, ziemia, morze, głębiny) jest całkowicie posłuszny Bogu, nic i nikt nie ogranicza Jego woli i zamiarów (wers 6; Ps 24, 2; 136, 6). Bóg kontroluje również przyrodę i jej funkcjonowanie (wers 7).

Sercem tego utworu wydają się być wersy 8-14, streszczające historię uwolnienia Izraelitów z niewoli egipskiej oraz osadzenia ich w Ziemi Obietnicy. Rozwijają one szczególny powód do wielbienia Jahwe, zapowiedziany już w wersie 4. W sekcji 8-14 dwa pierwsze wersy (czyli 8-9) nawiązują do cudownych wydarzeń dokonanych w Egipcie, umożliwiających wyjście całego ludu Izraela z ziemi udręki. Kluczowym znakiem ingerencji Boga była śmierć pierworodnych Egipcjan i ich zwierząt (zob. Księga Wyjścia 12, 29). Dwa następne wersy (czyli 10-11) opowiadają o unicestwieniu wielkich królów, którzy stanęli Izraelitom na drodze do Ziemi Obiecanej. Spośród ich grona psalmista wymienił dwóch: Sichona – króla Amorytów i Oga – króla Baszanu (wers 11). Pierwszy z nich został pokonany w bitwie pod Jahsa (zob. Księga Liczb 21, 21-35; Księga Powtórzonego Prawa 2, 24-36; Księga Sędziów 11, 19-22), a drugi uległ Izraelitom zanim przekroczyli oni Jordan i weszli do Kanaanu (zob. Księga Powtórzonego Prawa 3, 1-13; 4, 45-49; Księga Jozuego 12, 4-6; 13, 29-32). Trzy ostatnie wersy tej sekcji (czyli 12-14) odwołują się do przekazania Ziemi Kanaan Izraelowi. Bóg jest władcą całego wszechświata i czyni wszystko co zamierza (przypomnienie wersu 6), dlatego swoją własność przekazał swojemu ludowi (wers 12). Poruszony tym psalmista zwraca się do Jahwe bezpośrednio, wyznając Mu, że pamięć o tych wydarzeniach będzie przekazywana i będzie trwała w każdym pokoleniu (wers 13). Hagiograf podkreśla, że Bóg jest nie tylko hojnym dawcą dla Izraelitów, ale i czujnym ich obrońcą (wers 14).

Psalmista ponownie wyznaje swoją wiarę. O ile wcześniej (wersy 5-7, zwłaszcza wers 5) wskazał na siłę i dynamikę Jahwe, to w wersach 15-18 sarkastycznie eksponuje bezsilność i bierność pogańskich bożków. Wersja grecka tego psalmu (Septuaginta) określiła je przez rzeczownik eidōlon („widmo”, „figura”, „bałwan”). Termin ten współcześnie jest przekładany jako „idol”. Wyznawcy bożków skończą jak ich bożki (wers 18).

Psalm kończy się ponownym wezwaniem do wychwalania Jahwe (wersy 19-21). Tym razem do wspólnego i powszechnego błogosławienia Jahwe. W tych trzech wersach aż pięciokrotnie występuje hebrajski rdzeń brk, który zawiera ideę błogosławienia, czyli chwalenia, wielbienia. W znaczeniu współczesnym „błogosławić” to także dobrze mówić o kimś, dbać o czyjąś dobrą sławę. Błogosławić Boga to wychwalać Go i oznajmiać, że jest On źródłem szczególnej mocy (zob. np. Ps 66, 8; 68, 27; 103, 1-2.20-22).

Do błogosławienia Boga wezwani są wszyscy Jego wyznawcy, co psalmista ujął w obrazie poszczególnych domów: „dom Izraela” może symbolizować cały naród, „dom Aarona” – kapłanów (wers 19); „dom Lewiego” – zaangażowanych w kult i dzieła Boże (np. śpiewaków). By nikogo nie pominąć orant dodał „czcicieli Jahwe” (wers 20). Każdy jest nawoływany do błogosławienia Boga, który zamieszkał na Syjonie, gdzie jest Jego dom-świątynia (wers 2), stając się mieszkańcem Jeruzalem (wers 21).

Psalm 135 zawiera kilka prawd doktrynalnych: Pierwsza z nich – Jahwe jest Bogiem żywym i działającym według własnej woli, bożki pogańskie są martwe i bezsilne. Druga – Bóg panuje nad całym wszechświatem i wyznacza rytm życia przyrody. Trzecia – Bóg czuwa nad Izraelem - swoim ludem, który wybrał sobie na szczególną własność.

Wszystko to ma skłaniać nie tylko do dziękczynienia, ale i uwielbienia Boga, gdyż wychwalanie, uwielbienie i błogosławienie to coś więcej niż dziękowanie:

Dostrzegamy różnicę między uwielbieniem a dziękczynieniem. Uwielbienie ukierunkowane jest na osobę i dzieło same w sobie: chwalimy Boga w Nim samym, Jego majestat, cudowność, wszechmoc, piękno i dobroć. Dziękczynienie natomiast wiążę się bardziej z darem lub przysługą, okazaną łaską. Dziękujemy za dar życia, zdrowia, wybawienia od wroga, wysłuchanie prośby, doświadczenia opieki. W psalmach i naszym życiu uwielbienie i dziękczynienie wzajemnie się przenikają (o. P. Kwiatek OFMCap, Psalmoterapia. Uzdrowienie serca, Częstochowa 2022, s. 100).

Człowiek ma tak przeżyć swoje życie, aby chwalić nim i błogosławić Boga. Aby tak było trzeba starać się przeżyć w ten sposób każdy dzień. W praktyce oznacza to, że co dzień należy zaczynać od nowa.

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2025nr03, Z cyklu:, Biblijne co nieco