Uszy duszy

REDAKCJA: – Basiu, nasza rozmowa będzie miała dosyć nietypowy charakter, z uwa­gi na obecność Eweliny, która jest tłuma­czem języka migowego. Ty, chociaż jesteś osobą niesłyszącą, możesz samodzielnie „usłyszeć” innych, ponieważ odczytujesz słowa z ruchu warg. Ja, niestety bez pomocy tłumacza, nie byłabym w stanie Cię zro­zumieć. Jestem więc wdzięczna Ewelinie za tę bezcenną pomoc. Mogę powiedzieć, że to pierwsze tego typu doświadczenie w moim życiu i chyba pierwszy taki wywiad w historii Apostolstwa Chorych.

BARBARA BURZYK: – W takim razie czuję się wyróżniona, że ten podwójny debiut dokonuje się akurat z moim udziałem.

– Od jak dawna nie słyszysz?

– Urodziłam się całkowicie zdrowa. Kiedy miałam 4 lata zachorowałam na szkarlatynę, którą bardzo ciężko znio­słam. Musiałam przyjmować bolesne zastrzyki z antybiotykiem oraz inne leki. Kiedy szkarlatyna minęła, zaczęły się moje problemy z uszami. Lekarze po­czątkowo myśleli, że to jakieś niegroźne zapalenie, ale mnie niestety dokuczał nie­znośny ból, z obu uszu sączyła się ropa z krwią, a do tego coraz gorzej słyszałam. Kiedy standardowe leczenie nie przyno­siło efektów, próbowano mi pomóc w kil­ku specjalistycznych szpitalach w Polsce i Niemczech, ale również bezskutecznie. W tym samym czasie zachorowałam też na zapalenie opon mózgowych i mój stan pogorszył się jeszcze bardziej. Leczono mnie wszystkimi dostępnymi wówczas środkami, ale żadne zastosowane leczenie nie skutkowało. W efekcie, w ciągu roku, całkowicie straciłam słuch.

– Wiadomo, co było tego bezpośrednią przyczyną?

– Zdania lekarzy na ten temat do dzi­siaj są podzielone. Najprawdopodobniej w którymś z antybiotyków podawanych mi przy szkarlatynie, obecna była groźna toksyna, która doprowadziła do nieod­wracalnego uszkodzenia słuchu.

– A więc – paradoksalnie – zaszkodziło Ci lekarstwo?

– Tak, to najbardziej prawdopodobna wersja. Na szczęście dzisiejsza wiedza do­tycząca antybiotyków jest o wiele bardziej zaawansowana, niż kiedyś. Medycyna wciąż się rozwija i dzięki temu udaje się obecnie uniknąć wielu groźnych chorób i związanych z nimi powikłań. Być może i mój przypadek przyczynił się do tego, że lekarze więcej nie popełnili podob­nego błędu. Mnie nie potrafili pomóc, ale na moim przykładzie zdobyli cenne doświadczenie, które – w co wierzę – pomogło im wyleczyć innych pacjentów.

– Opowiedz, proszę, jak zmieniło się Twoje życie, kiedy przestałaś słyszeć?

– Może to dziwnie zabrzmi, ale myślę, że miałam dużo szczęścia. Stra­ciłam słuch jako pięcioletnie dziecko, a przecież dzieciom dużo łatwiej, niż dorosłym, przystosować się do zmian i nowych warunków. Potraktowałam więc tę sytuację jako coś normalnego. Bunt i gorycz pojawiły się dopiero w okresie dojrzewania. Wtedy przeżyłam wielki kryzys. Na początku jednak nie miałam problemów z tą sytuacją. Dużo trudniej było moim rodzicom, którzy w krótkim czasie stali się rodzicami dziecka niepeł­nosprawnego. Ich świat runął jak domek z kart. W jednej chwili musieli porzucić swoje plany i marzenia związane ze mną i pogodzić się z tym, że z powodu głu­choty już zawsze będę osobą w jakimś stopniu naznaczoną, inną niż wszyscy. Najdotkliwiej przeżył to mój tata, który jest muzykiem. Liczył, że pójdę w jego ślady. Kiedy przestałam słyszeć, stało się jasne, że nie tylko nie będę zajmowała się muzyką, ale również nie zdołam sprostać wielu innym zadaniom.

– A jednak osiągnęłaś w życiu bardzo wie­le. Skończyłaś studia, wykonujesz ciekawy zawód.

– To wszystko stało się możliwe dzię­ki moim najbliższym i kilku przyjaciołom, którzy ani na moment nie odwrócili się ode mnie i zawsze mnie wspierali. Oni wykonali ze mną gigantyczną pracę. Do­myślasz się chyba, że jako pięcioletnie, niesłyszące dziecko, musiałam nauczyć się na nowo odbierać i rozumieć świat. Rzeczywistość bez dźwięków była dla mnie wroga i obca. Owszem, dosyć szybko zaakceptowałam to, co się ze mną stało, ale to nie zmienia faktu, że moja niepełno­sprawność dała mi nieźle w kość, zmuszała do walki i wciąż rzu­cała kłody pod nogi. Ponieważ pragnęłam być samodzielna i nie chciałam odstawać od osób z mojego otoczenia, miałam tylko jedno wyjście: pogodzić się ze swoją sytuacją i wziąć się do roboty.

– Musiałaś stawić czoła wielu wyzwaniom. Które wspominasz jako to najbardziej wymagające i trudne?

– Mogę powiedzieć, że wiele sytu­acji było dla mnie trudnych. Trudne było samo wejście w środowisko osób niesły­szących i nauka języka migowego. Trud­ne było pogodzenie się z odmiennością. Trudne były chwile, w których z powodu głuchoty musiałam rezygnować z wielu pięknych i interesujących zajęć. Trudne było odrzucenie, które niejednokrotnie spotkało mnie ze strony zdrowych ró­wieśników i sąsiadów. Ale najtrudniejsze były chyba te chwile, w których dopadało mnie zwątpienie, że jestem w stanie sobie poradzić w życiu. Jak już wspomniałam, najgorszy był dla mnie w tym względzie okres dojrzewania.

– Wówczas przeżyłaś gniew i bunt związane z utratą słuchu?

– Tak, w wieku 15-16 lat pierwszy raz poczułam złość z powodu sytuacji, która mnie spotkała. Chciałam wykrzyczeć ca­łemu światu swój żal i niezgodę na to, że jestem osobą niesłyszącą. Miałam wiele pretensji do lekarzy, rodziców, znajomych. Również z Panem Bogiem było mi wówczas nie po drodze. Koncentrowałam się na swoich ograniczeniach i to nie pozwalało mi dostrzegać dobra, które jest we mnie i wokół mnie. Wtedy na swojej drodze spotka­łam wspaniałą nauczycielkę – panią Bry­gidę. Była surdopedagogiem w szkole, do której uczęszczałam.

– Pani Brygida jakoś szczególnie Ci pomogła?

– Śmiało mogę stwierdzić, że nie tylko mi pomogła, ale że wręcz mnie uratowa­ła. Ona wyrwała mnie z objęć rozpaczy. W tamtym czasie byłam bardzo rozgo­ryczona i zagniewana. Za wszelką cenę próbowałam znaleźć winnego, którego mogłabym obarczyć odpowiedzialnością za moją niepełnosprawność. Czułam, że spotkała mnie straszna niesprawiedliwość i chciałam, aby ktoś za to zapłacił. Swo­ją złość manifestowałam w kontaktach z innymi ludźmi. Byłam opryskliwa, za­mknięta w sobie, a czasem nawet nie­grzeczna. Zbudowałam wokół siebie mur. To sprawiało, że mało kto chciał przebywać w moim towarzystwie. Pani Brygida była jedyną osobą, poza moimi rodzicami, która wówczas się mną zain­teresowała i nie zniechęciła.

– W jaki sposób udało jej się do Ciebie dotrzeć?

– Po prostu była bardzo konsekwent­na i wytrwała. Prowadziła w mojej szkole zajęcia plastyczne i rękodzielnicze w ra­mach warsztatów terapii zajęciowej. To były zajęcia otwarte dla wszystkich chęt­nych, ale nieobowiązkowe. Chodziłam na nie, bo zawsze lubiłam prace plastyczne. Zwykle siadałam gdzieś z boku, z obra­żoną miną. Chciałam czymś zająć ręce i poza tym mieć spokój. Tymczasem pani Brygida ani myślała zostawić mnie w spokoju. Na każdych zajęciach sia­dała obok mnie i nawiązywała kontakt. Gdy nie reagowałam, nie zrażała się, ale próbowała kolejny raz. Kiedy pomyślę, że wielokrotnie w niegrzeczny sposób odrzucałam jej propozycje pomocy lub rozmowy, strasznie mi wstyd. Na szczęście po kilku miesiącach zdecydowałam się na rozmowę z nią. Tak rozpoczął się dla mnie ważny czas godzenia się ze światem i ze samą sobą.

– A z Panem Bogiem też w końcu się pogodziłaś?

– Tak, ale godzenie się z Panem Bo­giem trwało najdłużej. Upłynęło wiele cza­su, zanim przestałam Go obwiniać i mieć do Niego pretensje. W odbudowaniu mojej relacji z Panem Bogiem najbar­dziej pomogła mi moja mama. To ona zabrała mnie kiedyś na spotkanie grupy modlitewnej, w którą była od lat zaanga­żowana. Potem dowiedziałam się, że ona i wszyscy członkowie tej grupy modlili się za mnie na długo przed moim pierwszym pojawieniem się na spotkaniu. Ponieważ okazało się, że do grupy tej należała rów­nież wspomniana pani Brygida, do któ­rej miałam zaufanie, zaczęłam częściej bywać na tych modlitwach. Początkowo nie potrafiłam się odnaleźć w grupie, bo czułam, że jako osoba niesłysząca nie będę zdolna aktywnie włączyć się w modlitwę wspólnoty. Jednak mama z panią Brygidą przekonały mnie – a później potwierdzili to również pozostali członkowie grupy – że jestem mile widziana oraz że mogę modlić się po swojemu, bo Pan Bóg zro­zumie wszystko, co chcę Mu powiedzieć.

– I zaczęłaś się modlić...

– Najpierw w głębi serca głośno krzyczałam Bogu w twarz. Wyrzuciłam z siebie wszystkie swoje żale i pytania. Powiedziałam o niesprawiedliwościach i krzywdach, które mnie spotkały. Krzy­czałam tak przez wiele tygodni, a Bóg... milczał. Dzisiaj wiem, że Bóg nie mil­czał, ale cierpliwie słuchał. Dał mi czas na wypowiedzenie przed Nim wszystkie­go, co nagromadziło się w moim sercu. Był cierpliwy i wyrozumiały. To było mi bardzo potrzebne.

Z czasem zrozumiałam, że modlitwa to także słuchanie tego, co Bóg ma mi do powiedzenia. Cóż za paradoks! Ja, osoba niesłysząca, mam słuchać Boga! Doświad­czyłam jednak, jak Bóg przemawia do serca. Naprawdę trudno opisać to nie­zwykłe wrażenie, kiedy żyjąc w świecie bez dźwięków, nagle słyszy się czyjś głos, bardzo wyraźnie i realnie. Na modlitwie odkryłam, że oprócz normalnych uszu są jeszcze uszy duszy. Myślę, że w pew­nym sensie jako osoba niesłysząca mam w czasie modlitwy przewagę nad tymi, którzy słyszą, bo nic z otoczenia mnie nie rozprasza i mogę lepiej skupić się na Bożym głosie, który rozbrzmiewa we wnętrzu mojego serca.

– Modlitwa sprawiła, że w tym, co do tej pory uznawałaś za swój defekt, odkryłaś przestrzeń, w której możesz spotykać się z Bogiem.

– Jestem przekonana, że Pan Bóg ni­gdy niczego nam nie zabiera, a jeśli na­wet dopuszcza w naszym życiu trudne sytuacje, to potrafi w nich objawić swoją potęgę. Wielokrotnie zastanawiałam się nad tym, jak wyglądałoby dzisiaj moje życie, gdybym była zdrową, słyszącą osobą? Czy byłabym blisko Boga? Czy pragnęłabym spotykać się z Nim na mo­dlitwie? Czy potrafiłabym usłyszeć Jego głos? Wiele czasu zajęło mi zrozumienie i zaakceptowanie prawdy, że drogi Boże bardzo różnią się od dróg ludzkich. Być może Bóg posłużył się moją głuchotą, by przyciągnąć mnie do Siebie. Być może w jakimś sensie potrzebował tej niepeł­nosprawności, by dotrzeć do głębi mo­jego serca. Wiem, że Bóg nie chciał dla mnie utraty słuchu i związanego z tym cierpienia. To się po prostu stało i nie ma w tym winy Boga. Ale dla Niego nie ma straconych szans i przegranych spraw. On nawet zło potrafi wykorzystać w taki sposób, by ostatecznie zrodziło się i za­triumfowało dobro.

– Istnieje teoria, że osoby, które są pozba­wione jednego ze zmysłów, np. słuchu lub wzroku, mają bardziej wyostrzone pozostałe zmysły, by w ten sposób zrekompensować sobie istniejący brak. Czy Ty, Basiu, zauwa­żasz u siebie takie zdolności?

– Zjawisko, o którym mówisz nazywa się kompensacją zmysłów. O ile wiem, najbardziej dotyczy ono osób niewido­mych, które mają niezwykle wyostrzo­ny i wrażliwy zmysł słuchu czy dotyku. Myślę, że w moim przypadku brak słuchu pomaga mi być po prostu uważniejszym obserwatorem. Ponieważ odczytuję mowę z ruchu warg, niejako z konieczności bar­dziej koncentruję się na twarzach moich rozmówców. Szybko potrafię zorientować się w nastroju i uczuciach osoby, z którą rozmawiam, choć nie słyszę barwy i tonu jej głosu. Bardzo charakterystyczny wyraz twarzy towarzyszy komuś, kto kłamie albo komuś, kto będąc zakochany, opowia­da o obiekcie swoich uczuć. Można się nauczyć odczytywać emocje zapisane w rysach i mimice twarzy. Potrzeba do tego uważności i skupienia.

– Dziękuję Ci za rozmowę i życzę, abyś zawsze miała w sobie tak wiele radości i optymizmu.

Redakcja dziękuje pani Ewelinie Gontarz, tłumaczowi języka migowego, za pomoc w przeprowadzeniu rozmowy.

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Cogiel Renata Katarzyna, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2018nr09, Z cyklu:, W cztery oczy, Teksty polecane