O sprawiedliwości i pocieszeniu

Psalm 94 jest lamentacją indywidualną o wyraźnym odcieniu mądrościowym (wersy 8-15; 22-23), co wskazuje, że utwór ten był pouczeniem adresowanym do szerszego grona odbiorców. Jego celem było umocnienie poszczególnych członków wspólnoty wobec ataków przeciwników wiary, szydzących z niej i nie uznających obecności Boga w historii człowieka (ludzkości).

Psalm składa się z dwóch części. Pierwsza jest modlitwą prośby, by Jahwe ocalił swój lud i ukarał niegodziwców (wersy 1-15). Druga to modlitwa ufności, niosąca przekonanie, że Jahwe zniszczy niegodziwców (wersy 16-23). W strofach tych wyróżniamy następujące zagadnienia szczegółowe: I. Apel do Boga Sędziego (wersy 1-2); II. Lament nad aktualną sytuacją (wersy 3-7); III. Napomnienie ogłupiałych (wersy 8-11); IV. Dodanie otuchy prawym (wersy 12-15); V. Pełne wdzięczności i ufności świadectwo o dotychczasowej pomocy Boga (wersy 16-19); VI. Wyznanie ufności w dalszą Bożą pomoc (wersy 20-23).

Bóg jest Bogiem pomsty – Mścicielem (wersy 1-2). Określenie to eksponuje prawdę, że Bóg jest ostatnią instancją, która może zagwarantować sprawiedliwość, czyli odpłacić tak, jak należy odpłacić zarówno za dobro, jak i za zło (zob. Księga Powtórzonego Prawa 32, 34-35; Księga Jeremiasza 51, 56). W wersie 2 psalmista po raz pierwszy zastosował hebrajski czasownik o rdzeniu šwb. Jego podstawowe znaczenie to: „zwrócić”, „zawrócić”, „odpłacić”. Jest on kluczowy w rozumieniu tego psalmu, gdyż występuje w trzech ważnych odniesieniach: wobec pyszałków (wers 2), wobec prawych sercem (wers 15) i wobec niegodziwców (wers 23). Jego umiejscowienie potwierdza, że Bóg będzie odpłacał każdemu, zależnie od prawości lub nieprawości życia.

Psalmista, korzystając z języka lamentacji („jak długo?”; Ps 13, 2-3; Ps 90, 13),   opisuje w wersach 3-7 aktywność ludzi postępujących nikczemnie wobec ludu i dziedzictwa Boga (wers 5), czyli osób wiernie trwających przy Bogu. Podkreśla brutalność niegodziwców zwłaszcza wobec potrzebujących szczególnego wsparcia – wdów i przybyszów (wersy 6; Księga Wyjścia 22, 20-23; Księga Powtórzonego Prawa 24, 17; 27, 19; Księga Izajasza 10, 1-2).

Kim są niegodziwcy? To nie zewnętrzni wrogowie atakujący naród, ale ludzie spośród Izraela, tryumfujący, aroganccy i przechwalający się (wers 3-4), znający wprawdzie Boga, ale twierdzący, że On nie widzi lub jest bezradny albo nieczuły na ich złe postępowanie (wers 7). Żyją w przekonaniu, że Bóg Jakuba (= Izraela) przestał się interesować nie tylko swoim narodem (dziedzictwem), ale i poszczególnymi ludźmi. Ludzka pycha zaciemnia osąd i zdrowe myślenie (zob. Ps 10, 4).

Dla psalmisty niegodziwcy są po prostu głupcami, ludźmi których coś ogłupiło i zabrało im mądrość życiową (wers 8). Stawia im pytania (wersy 9-10), które rozświetlają absurd ich myślenia opisanego w wersie 7 (zob. Księga Wyjścia 4, 11; Księga Przysłów 20, 12; 24, 12). Przed Bogiem nie ukryje się ani żaden czyn, ani żadna ludzka myśl (wers 11; Ewangelia według św. Jana 2, 24-25). Bez Niego, wszystko jest marnością (temat przewodni Księgi Koheleta).

Z języka i stylu lamentacji, orant przechodzi w język błogosławieństwa (wers 12; Ps 1, 1-3). Szczęściem jest być na wychowaniu u Boga; szczęściem jest szukać sił i otuchy do życia przy Bogu. Psalmista realistycznie patrzy na życie. Wie, że przyjdą dni złowieszcze, a ludzie występni będą jeszcze przez długi czas stąpać po ziemi (wers 13). Wierzy jednak, że Bóg nie pozostawi tych, którzy są Mu wierni. Wie bowiem, że Bóg jest wierny Przymierzu, które zawarł ze ludem Jakuba, czyniąc go swoim dziedzictwem (wers 14). Ludzie prawego serca (czyli czystego, wiernego Bogu) zaznają sprawiedliwości (wers 15; Ps 73, 13-17).

Słowa psalmisty zawarte w wersach 12-15 są owocem nie tylko jego wiary, ale również jego osobistego doświadczenia życiowego. Zaświadcza, że bez Boga już by upadł, poddałby się oddziaływaniu ludzi podłych i oszustów. Karmiłby się destrukcyjnymi myślami, które odbierają siły do życia, stałby się martwym za życia, ostatecznie wstępując jako pokonany do krainy milczenia, którą Biblia nazywa Szeolem (wersy 16-19; Ps 31, 18).

Przedstawiony w wersie 18 obraz zachwiania się nogi może odnosić się do aktualnych negatywnych przeżyć, doświadczanych trudności (zob. Ps 38, 17) albo nawiązywać do pojawiających się wątpliwości w opiekę Boga i Jego sprawiedliwość (zob. Ps 73, 1-5). Siłą i pokojem psalmisty nie jest on sam, ani jego zdolności, wykształcenie, możliwości życiowe, ale Bóg, który w swojej łasce wspiera i uspokaja jego duszę (wersy 18-19).

Według autora tego psalmu siedzibą zła, z którym przyszło zmagać się jemu i współrodakom jest niesprawiedliwy trybunał. Nazwał go jednoznacznie – nieprawy (wers 20). Chociaż odpowiedzialni za sądownictwo mają sprawować swój urząd w imieniu Boga (zob. Ps 82), to jednak sami stanęli przeciwko Bogu i Jego prawu, świadomie krzywdząc niewinnych (wers 21). W tej sytuacji jedynym, który może zagwarantować bezpieczeństwo (wyrażone w wersie 22 przez symbol twierdzy i skały) oraz sprawiedliwość jest tylko Bóg. Broń niegodziwości (niesprawiedliwości) zwróci się przeciwko niegodziwym (niesprawiedliwym). Tak postępuje Bóg pomsty – Mściciel (wers 23 oraz wersy 1-2).

Psalm ten jest modlitwą ludzi, którym przyszło zmagać się z niesprawiedliwością, ze stronniczością i korupcją tych, którzy odpowiadają za przestrzeganie prawa. To modlitwa tych, którzy doświadczają upokorzeń ze strony ludzi, którzy obecnie tryumfują, a swoje wyniesienie opierają na krzywdzeniu innych. To także modlitwa tych, którzy przeżywają odczucie jakoby Bóg milczał lub był niewrażliwości na zło, które przybierając różne oblicza wciąż pojawia się w ludzkim życiu.

W wersji greckiej tego psalmu, zawartej w Septuagincie (tam otrzymał numer 93), na oznaczenie pociechy, jaką człowiek otrzymuje od Boga i która uspakaja jego duszę, zastosowano rzeczownik paraklēsis (wers 19). Nowy Testament czterokrotnie wykorzystał bliskoznaczny termin paraklētos by wskazać na Ducha Świętego (zob. Ewangelia wg św. Jana 14, 16.26; 15, 26; 16, 7) oraz raz na Jezusa Chrystusa (zob. Pierwszy List św. Jana 2, 1). Nie znajdzie człowiek lepszej pociechy niż ta, która jest w Bogu.

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2023nr02, Z cyklu:, Biblijne co nieco