O ludzkiej przewrotności i Bożej i łaskawości
Z Księgi Psalmów. Bóg jest przyczyną każdego istnienia. Proszę o otwarcie Pisma świętego na Psalmie 36
zdjęcie: PIXABAY.COM
2020-05-05
Psalm 36 rozpoczyna się refleksją mądrościową, w której została nakreślona sylwetka człowieka nikczemnego, całkowicie oddanego grzechowi (wersy 2-5). Po niej zamieszczono hymn, opiewający łaskawość Boga względem człowieka (wersy 6-10) oraz prośbę końcową, by Bóg wciąż opiekował się psalmistą i chronił go przed ludzką złośliwością (wersy 11-13). Próbując sklasyfikować ten utwór do któregoś z gatunków literackich, możemy go określić jako utwór mądrościowy (dydaktyczny) z motywami indywidualnej lamentacji. Mógł on być modlitwą człowieka doświadczającego ludzkiej krzywdy lub stanowić tekst medytacyjny o ludzkiej przewrotności i Bożej łaskawości.
Pierwsza część Psalmu (wersy 2-5), to charakterystyka niegodziwca, człowieka pochłoniętego przez grzech. Zbudowana jako pieśń dydaktyczna poucza, gdzie znajdują się korzenie zła. Nie wymienia ona konkretnej osoby lub grupy ludzi, ale dotyka fundamentalnej przyczyny ludzkiego zła, którą jest zaniechanie słuchania Boga. W miejsce bojaźni Bożej nikczemnik wprowadza nieprawość, która w głębi ludzkiego serca (symbol osobowości człowieka, jego umysłu, emocji i woli) zachęca go do kolejnych występków (wers 2). Mami go i zaślepia do tego stopnia, że nie potrafi on już sam rozeznać faktycznego swego stanu i cokolwiek zmienić w swoim życiu (wers 3). Człowiek trwający w fałszu i podstępie obrzuca innych fałszem i podstępem, przestaje być zdrowo myślący (wers 4). Droga błędu, którą podąża, wydaje się być dla niego jedynie słuszną, a jego myślenie skupia się na nowych formach grzechu, który w jego oczach nie jest grzechem (wers 5). Zło nie lubi być nazywane po imieniu. Tam, gdzie rozpoczyna się hołdowanie i schlebianie sobie, tam kończy się rozsądek.
Druga część utworu, opracowana w formie hymnu (wersy 6-10), to wypowiedź kontrastowa wobec pierwszej części. Wychwala ona łaskawość Boga i dobrodziejstwa, którymi zostaje obdarzony człowiek wierny Bogu. Cała ta strofa została utkana z języka o bogatej symbolice: przestrzeni (wersy 6-7: niebiosa, obłoki, góry, wód głębiny), zażyłości i troski (wers 8: schronienie w cieniu Twych skrzydeł) oraz dostatku (wers 9-10: obfitość Twojego domu, potok Twoich rozkoszy, źródło życia, światłość). Psalmista stosując tego rodzaju obrazy, próbuje wyrazić wielkość łaskawości, wierności i sprawiedliwości Boga. Dwukrotnie (wersy 6 i 8) eksponuje łaskawość Boga (hebrajski termin Hesed to także „dobroć” i „przychylność”). Podkreśla Jego troskę o każdego człowieka. Również zwierzęta nie są dla Niego obce (wers 7-8). Jahwe jest jak gospodarz, który szczodrze pragnie ugościć swoich gości (wers 9).
Orant przypomina, że to Bóg jest pierwszą przyczyną istnienia każdego stworzenia, co w wersie 10 zostało oddane za pomocą dwóch obrazów: „źródła życia” oraz „oglądania światła”. Obraz drugi („światłości”) symbolizuje zbawienie (zob. np.: Ps 4, 7; Iz 45, 7; 59, 9; Jr 13, 16). Natchniony autor formułuje ten wers w pierwszej osobie liczby mnogiej, podczas gdy wcześniejsze były oddane w trzeciej osobie liczby mnogiej. Zmiana ta nadaje tej wypowiedzi charakter wyznania wiary. Psalmista w imieniu wszystkich ludzi wypowiada się o istocie ludzkiego życia.
Psalm kończy się modlitwą (wersy 11-13). Autor najpierw prosi o „łaskę dla tych, co Ciebie znają” oraz o „sprawiedliwość dla ludzi prawego serca” (Ps 36, 11). Modlitwa ta nawiązuje do drugiej części Psalmu (wersy 6-10). W określeniu „znający Boga” nie chodzi o teoretyczną wiedzę, ale o praktykę wiary. Człowiek „prawego serca” jest odzwierciedleniem życia, kształtowanego przez bojaźń Bożą. Po pierwszej prośbie orant dodaje drugą (wers 12). Tym razem odnosi się ona do pierwszej części Psalmu (wersy 2-5). Prosi o uwolnienie lub ochronienie przed człowiekiem pysznym i niegodziwym. Zastosowany obraz („Niech nie nadepnie mnie stopa pyszałka”) nawiązuje do ówczesnego zwyczaju, według którego zwycięzca stawiał stopę na karku pokonanego wroga (zob. Joz 10, 24; Ps 110, 1). Wers 13 zawiera przekonanie o rychłym upadku ludzi niegodziwych, których psalmista przedstawił w pierwszej części utworu, a w wersie 12 dodatkowo prosił o ochronę przed nimi. Pisze o ich końcu jak o fakcie już dokonanym.
Psalm 36 dotyka zagadnienia ludzi przewrotnych, którzy z premedytacją trwają w różnych formach zła. Przypomina prawdę, że człowiek zamknięty na Boga może nie dostrzec swojego zagubienia lub swojej duchowo-moralnej biedy. Psalm ten to również pochwała Boga oraz człowieka otwartego na Bożą łaskawość. Bóg chce wszystkich ludzi obdarzać obfitością swojej dobroci. Przyjmą ją jednak tylko ci, którzy jej pragną.
Psalm ten uzmysławia, że tylko dobro jest dobre oraz podpowiada, że nie wystarczy odwrócić się od własnych grzechów, trzeba jeszcze zwrócić się ku Bogu.
Zobacz całą zawartość numeru ►
