O pamiętaniu i dziękowaniu

Psalm 66 jest kompozycją złożoną z dwóch części: zredagowanego w pierwszej osobie liczby mnogiej hymnu (wersy 1-12) oraz uzewnętrznione­go w pierwszej osobie liczby pojedynczej dziękczynienia (wersy 13-20). Przynależy on do grupy utworów dziękczynnych na­rodu i pierwotnie mógł być stosowany podczas uroczystej liturgii dziękczynnej, będącej wypełnieniem złożonego ślubu (wersy 13-15). Hymn wprowadza w tło wydarzeń, a dziękczynienie odzwierciedla postawę uczestników wspólnej modlitwy, w imieniu których modlił się ich repre­zentant (np. kapłan lub król).

Szczegółowy układ Psalmu: wezwanie do aktywnego udziału w liturgii (wersy 1b-4); wezwanie do zachwytu nad cu­downymi dziełami Boga (wersy 5-7); we­zwanie do błogosławienia i uwielbienia Boga (wersy 8-12); wypełnienie ślubo­wania (wersy 13-15); świadectwo oranta o zbawczym działaniu Boga w jego życiu (wersy 16-20). Całość poprzedza nagłówek (wers 1a), który w wersji hebrajskiej nie wyróżnia się pośród innych nagłówków Psałterza. W wersji greckiej (Septuagin­ta) posiada jednak jeszcze jedno słowo: anastaseōs, które tłumaczymy „powsta­nia”. W Nowym Testamencie rzeczownik ten oznacza „zmartwychwstanie”. Stąd pierwsi chrześcijanie, którzy posługiwali się językiem greckim, odczytywali ten tytuł jako „śpiew psalmu zmartwychwsta­nia (o zmartwychwstaniu)”. Termin ten, który prawdopodobnie jest późniejszym dodatkiem świadczy, że przez chrześcijan utwór ten był śpiewany podczas liturgii paschalnej.

Początek Psalmu to wezwanie całej ziemi i wszystkich jej mieszkańców do wychwalania Boga (wers 1b), rozsławiania Jego imienia i chwały (wers 2). Uzasadnia­jąc potrzebę tego rodzaju postępowania, psalmista podkreśla działanie Boga, które zadziwia i budzi grozę (wers 3). Nic i nikt nie dorówna Jego potędze. Orant w wersie 1 wzywa do wołania (wychwalania), wręcz wykrzykiwania na cześć Boga, a w wersie 4 precyzuje: „radośnie śpiewajcie”. Dla psalmisty śpiew był formą komunikacji, uwielbieniem Boga i Jego imienia. W wer­sie 4 powraca kwestia Bożego imienia (wcześniej wers 2), choć nie padło żadne z nich. Z szacunku do świętości imienia Boga orant stosuje słowa Elohim – Bóg (wersy 1.3.5.8.10.16.19.20) oraz Adonaj – Pan (wers 18). Wzywa całą ziemię, by przez śpiew wychwalała Boże imię.

Psalmista ponownie wyjaśnia, dla­czego należy podejmować wychwalanie Boga – Jego dzieła wzbudzają respekt, wywołują zarówno podziw, jak i lęk (wers 5). Przytacza dwa przykłady (wers 6). Pierwszy: „morze na suchy ląd zamienił” nawiązuje do przejścia Izraelitów suchą nogą przez Morze Czerwone (zob. Wj 13, 17 – 15, 21), a drugi: „pieszo przeszli przez rzekę” odnosi się do przejścia przez rzekę Jordan (zob. Joz 3, 14-17). Podkreśla potęgę i wszechwiedzę Boga. Nikt i nic Jemu nie dorówna (wers 7).

Po argumentacji z historii narodu wy­branego, natchniony autor wzywa ludy do błogosławienia i wychwalania Boga (wers 8). „Błogosławić Boga”, to dobrze mówić o Bogu, wyrażać się o Nim z szacunkiem i czcią, troszczyć się o Jego „błogą-sławę”. Bóg tego nie potrzebuje, ale gdy człowiek błogosławi i wychwala Boga, sam otwiera się na Jego błogosławieństwo, którego tak bardzo potrzebuje. Ostatecznie, to Bóg jest praprzyczyną wszelkiego istnienia (wers 9).

Autor podjął również sprawę trud­nych wydarzeń w dziejach swojego na­rodu. Doświadczenia te, chociaż bolesne, stały się formą odnowy, oczyszczenia. Wyłoniły całe piękno ludu, podobnie jak ogień oczyszcza srebro ze wszystkiego, co odbiera mu szlachetność (wers 10; Za 13, 9; Ml 3, 3). Psalmista nie przytacza szczegółów, nie naprowadza na żadne ze znanych nam zdarzeń. Jego język obrazów (wersy 11-12) znany jest z innych ksiąg (sieć, pułapka: Ez 12, 13; 19, 8; deptanie po głowach, grzbiecie: Joz 10, 24; Iz 51, 23; ogień i woda: Iz 43, 2;). Scala wszystkie wydarzenia, które bolały naród lub stały się tragiczne w swoich skutkach. To tak­że wszelkie bolączki i uciski, z którymi zmagał się i wciąż zmaga się człowiek w każdym pokoleniu. Nie można jednak nie dostrzec podsumowującej myśli tej części Psalmu: „ale wyprowadziłeś nas ku pomyślności” (wers 12c). Bóg dał (i daje) ludowi nowy exodus, nowe powstanie i nową obfitość. Pamiętajmy, że w języ­ku greckim termin „powstanie” oznacza również „zmartwychwstanie”.

Swoją wdzięczność Bogu psalmista wyraża przez kult – składając w świątyni całopalną ofiarę (wers 13: „Twoim domu”; Ps 5, 8). Urzeczywistnia ona wcześniej­sze ślubowanie, złożone pod wpływem poważnych doświadczeń życiowych. Orant ich nie określa, ale przypomina o początkach podjętego ślubowania (wers 14). Wielkość tej ofiary (wers 15: barany, woły, kozły) świadczy, że składający ją był człowiekiem bardzo bogatym, mógł być nim nawet sam król. Bogu nie można było składać czegokolwiek i w jakikolwiek sposób. Księga Kapłańska precyzyjnie ustalała, jak składać ofiary i wypełniać ślubowania (zob. np. Kpł 7, 16; 22, 18- 21). Bogu dawało się to, co najlepsze, a nie to, co zbywało lub nie było już do niczego przydatne (zob. Kpł 22, 22-25).

Miłość zobowiązuje, letniość i bylejakość bagatelizuje.

Ostatnia część tej pieśni jest świa­dectwem człowieka, którego modlitwy zostały wysłuchane (wersy 16-20). W ję­zyku hebrajskim otrzymała ona specjalną budowę. Wersy 17.18.19 rozpoczynają się od pierwszej litery alfabetu hebrajskiego – ’ālep, a wers 20 od litery drugiej – bêt. Ostatnią literą każdego z wersów 16-20 jest jôd. Tego rodzaju układ zapewnia rytmikę i rym, co sprzyja w zapamięta­niu i recytowaniu (śpiewaniu) tych tek­stów. Psalmista wypowiada się w pierw­szej osobie liczby pojedynczej. Dzięki temu każdy wysłuchany (obdarowany) przez Boga może utożsamiać się z tą modlitwą. W wersach 18-19 zaświadcza o czystości swoich intencji. Modlitwa nie może zawierać żadnego aspektu zła. Orant zamyka Psalm doksologią (wers 20) – wychwala Boga, świadczy o Jego wierności i łaskawości. Naszej umiejęt­ności milczenia Bóg potrzebuje, by mógł do nas przemawiać, ale naszych słów świadectwa potrzebuje drugi człowiek, by mógł się umacniać.

Psalm łączy podziw z szacunkiem; przeszłość z teraźniejszością; ucisk z wy­zwoleniem; modlitewne wołanie o po­moc z modlitwą uwielbienia. Wzmacnia zawierzenie Bożej Opatrzności i rów­nocześnie przypomina o potrzebie pra­wości ludzkich zamiarów. Umożliwia wspólnocie wierzących dziękować za indywidualne dobra. Przypomina, by nie zapomnieć o wdzięczności. Bez niej człowiek staje się pyszny wobec Boga i drugiego człowieka. Pycha jest związa­na z uczuciem niezadowolenia z siebie.

---

Zobacz całą zawartość numeru ►

Autorzy tekstów, Ks. Wilk Janusz, Miesięcznik, Numer archiwalny, 2020nr01, Z cyklu:, Biblijne co nieco