O mądości i głupocie
Z Księgi Psalmów. Mądrość idzie za tym, co dobre. Proszę o otwarcie Pisma Świętego na Psalmie 14.
zdjęcie: CANSTOCKPHOTO.PL
2016-06-03
Trudno jednoznacznie zakwalifikować ten Psalm do któregoś z gatunków literackich. Zawiera on bowiem cechy utworów lamentacyjnych (skarga na powszechny upadek życia religijno-moralnego /wersy 1-3/), prorockich (zapowiedź przyszłych wydarzeń /wersy 4-6/) oraz liturgiczno-dydaktycznych (pouczenie /wers 7/). Psalm ten, niemal w tym samym brzmieniu, został powtórzony jako Psalm 53.
W pierwszej jego części (wersy 1b-3) spotykamy „człowieka głupiego” (wers 1b) oraz poszukiwanego przez Boga „człowieka rozumnego” (wers 2). Miarą owej głupoty i mądrości jest odniesienie do Boga. Pierwszy z nich twierdzi, że „nie ma Boga”, drugi chce żyć z Bogiem, dlatego cały czas poszukuje Go w wierze. Rozróżnienie to nie oznacza podziału na ludzi niewierzących i wierzących, gdyż w czasie powstania tego utworu (aż do czasów nowożytnych) nie było ludzi niewierzących. Każdy z nich wierzył, że jest Ktoś, kto sprawił, iż człowiek nie jest tylko „myślącym zwierzęciem”, przypadkowo zaistniałym na ziemi. Głupotą było (i jest) żyć, jakoby Boga nie było; żyć bez odpowiedzialności za swoje postępowanie; żyć, nie odnosząc swojego istnienia do Tego, który zechciał, aby dany człowiek w określonym miejscu i sprecyzowanym czasie pojawił się na ziemi (zob. Ps 10, 4.11; Jr 5, 12). Dalsza część wersu 1 oraz wers 3 uwydatniają ten stan: zdeprawowanie i czyny budzące odrazę – oto do czego zdolny jest człowiek, który odrzuca Boga lub pogardza Jego prawem (np. Dekalogiem).
Bóg spogląda na życie każdego człowieka (wers 2), ale nie ingeruje w ludzką wolę – nie zmusza do wiary i postępowania według niej. Jest jednak uważnym obserwatorem człowieczego życia, wrażliwym i gotowym do pomocy tym, którzy Go szukają (chcą z Nim i dla Niego żyć). Mądrość jest przyjaciółką Boga, który poszukuje jej wśród ludzi. W tym kontekście warto przeczytać: Prz 8, 12-31; Mdr 9, 1-18.
Od wersu 4 do wersu 6 psalmista wyjaśnia na czym polega to zło. Eksponuje krzywdę (ale jej nie precyzuje), jaką „głupcy” wyrządzają tym, którzy wierzą w Boga i żyją według wyznawanej wiary. Wskazuje na ich pogardę Bogiem („nie wzywają Go”) i pragnienie unicestwienia tych („pożreć ich jak chleb”), którzy praktykują wiarę („są ludem Boga”) /wers 4/.
Wersy 5-6 stanowią trudność filologiczną i interpretacyjną, gdyż można je rozumieć w czasie przeszłym i odnieść do konkretnych wydarzeń z historii Narodu Wybranego lub też odczytać je w czasie przyszłym, jako zapowiedź prorocką. Ich przesłanie pozostaje jednak bez zmian – Bóg jest ze sprawiedliwymi (wers 5); Bóg jest obrońcą ubogiego (wers 6). To słowa pociechy dla mądrych, zwłaszcza wtedy, gdy pojawia się odczucie, że głupota zwycięża i narzuca innym swoje niesprawiedliwe i zdeformowane prawa.
Zakończenie Psalmu (wers 7) może być modlitwą w intencji całego Izraela lub pouczeniem, gdzie szukać pomocy. Czasem warto przypominać oczywiste sprawy, aby wobec nich nie zobojętnieć lub o nich nie zapomnieć. Tylko Bóg, pośród różnorodnych życiowych zmagań, może dać człowiekowi prawdziwą radość – wiedzieć o tym, to już początek mądrości.
Psalm 14 przypomina, że lekceważenie prawd wiary prowadzi do demoralizacji ludzkiego życia. Do zła można się przyzwyczaić, a z czasem nawet nie dostrzegać go w swoim życiu. Można też domagać się przedefiniowania zła w dobro, żądając prawnej akceptacji tej deprawacji. Tymczasem to, że wszystko jest zgodne z prawem, nie musi oznaczać, że jest to prawe. Głupota chce chwalić się cechami Mądrości i nie lubi tych, którzy nazywają ją po imieniu.
W Księdze Przysłów znajdujemy dwa zaproszenia na dwie różne uczty: jedna z nich jest przygotowana przez Kobietę Mądrość (zob. Prz 9, 1-6), a druga przez Kobietę Głupotę (zob. Prz 9, 13-18). Codziennie decydujemy, którą ucztę wybieramy.
Zobacz całą zawartość numeru ►
